Ο “Νικηταράς ο Τουρκοφάγος” γεννήθηκε το 1782 στο χωριό Τουρκολέκα της Μεγαλόπολης,με πατέρα τον κλέφτη Σταματέλου Τουρκολέκα και μητέρα την Σοφία Καρούτσου, αδελφής της γυναίκας του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Υπάρχει, ωστόσο, και η άλλη παράδοση που αναφέρει τη γέννησή του το 1784 στο χωριό Νέδουσα της Μεσσηνίας.
Από πολύ μικρή ηλικία, ο ήρωας αυτός επιδεικνύει απίστευτο θάρρος. Στα 11 του χρόνια, ήδη βρίσκεται δίπλα στον πατέρα του στο κλαρί, επιδεικνύοντας ανυποχώρητη αποφασιστικότητα. Όχι αργότερα, εντάσσεται στο σώμα του πρωτοκλέφτη Ζαχαριά Μπαρμπιτσιώτη, ανθρώπου που θα τον βάλει στον κόσμο της περιπέτειας και της αντίστασης. Κι είναι αυτός που τον οδηγεί στο πλάι της όμορφης Αγγελίνας, της κόρης του, σε έναν γάμο που θα δώσει το έναυσμα για πολλές περιπέτειες.
Αλλά είναι η ανδρεία και η φυσική του ρώμη που τον οδηγούν στη ρωσοκρατούμενη τότε Ζάκυνθο, το 1805. Εδώ, ενσωματώνεται στο ρωσικό τάγμα, πολεμώντας ενάντια στον Ναπολέοντα στην Ιταλία. Αλλά η πατρίδα του καλεί και πάλι. Επιστρέφει στη Ζάκυνθο για να πολεμήσει αυτή τη φορά τους Γάλλους, που κατέχουν το νησί. Στις 18 Οκτωβρίου 1818, κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Καλαμάτα, αφοσιώνεται στη Φιλική Εταιρεία. Εδώ, μαζί με τον θείο του, τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, και τον Παπαφλέσσα, συμβάλλει στην προετοιμασία του Εθνικού Ξεσηκωμού. Και στις 23 Μαρτίου 1821, περνά στην Καλαμάτα μεταξύ των άλλων στρατιωτικών αρχηγών.
Από την πρώτη στιγμή, συμπορεύεται με το στρατηγικό σχέδιο που εκπονεί ο Κολοκοτρώνης για την απελευθέρωση της Τριπολιτσάς. Και με αποφασιστικότητα, συμμετέχει σε όλες τις επιχειρήσεις που στοχεύουν στο να απελευθερώσουν το διοικητικό κέντρο των Οθωμανών στην Πελοπόννησο. Σε αυτό ακριβώς το πλαίσιο, διακρίνεται στη Μάχη του Βαλτετσίου την 12η Μαΐου 1821. Αλλά η πιο αποφασιστική στιγμή είναι η Μάχη των Δολιανών, στις 18 Μαΐου 1821, όπου αποδεικνύει τις αξίες του σε όλο το μεγαλείο του. Με ηγεσία πάνω από 600 ανδρών, αντιμετωπίζει με θάρρος τον στρατό του Κεχαγιάμπεη, έναν αριθμητικά υπερέχοντα εχθρό 6.000 ανδρών. Και επιτυγχάνει την αναπάντεχη, σχεδόν απίστευτη, νίκη. Αυτή η επίδοση του τον αξιοποιημένουν οι συμπολεμιστές του, αποκαλώντας τον “Τουρκοφάγο”.
Καθ’ όλη τη διάρκεια της επανάστασης, ο Νικηταράς παραμένει στην πρώτη γραμμή της μάχης, ανεξαρτήτως του εάν βρίσκεται στην Πελοπόννησο ή στην Ανατολική Στερεά Ελλάδα. Συνεργάζεται με ηγέτες όπως ο Οδυσσέας Ανδρούτσος και ο Γεώργιος Καραΐσκάκης, αγωνιζόμενος για την ανεξαρτησία της πατρίδας. Συμμετέχει στην Άλωση της Τριπολιτσάς στις 23 Σεπτεμβρίου 1821 και αποδεικνύεται ένας από τους ελάχιστους αρχηγούς που αρνούνται να μοιραστούν τα λάφυρα.
Κατά το διάστημα της Μάχης του Αγιονορίου το 1822, που αποτελεί την αποφασιστική μάχη με τον Δράμαλη, αποδεικνύει για μία ακόμη φορά το θάρρος του. Με την ανιδιοτελή αφοσίωσή του, καταφέρνει να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες και να νικήσει τον εχθρό, έχοντας σημαντική συμβολή στην εξάλειψη του Δράμαλη. Αλλά δεν απασχολούν μόνο οι πολεμικές συνθήκες. Η ηθική του ακεραιότητα είναι εμφανής και στις πράξεις του. Σε μία περίπτωση, αφήνει πίσω το πολύτιμο σπαθί που παραχωρήθηκε σε αυτόν μετά τη μάχη, προτιμώντας να το προσφέρει για την ενίσχυση του Μεσολογγίου.
Με την έλευση της Απελευθέρωσης, ο Νικηταράς συνεχίζει να διακρίνεται. Συνεργάζεται με τον Καποδίστρια και γίνεται ένας από τους πιο εμπιστευτικούς του συνεργάτες. Το 1829, συμμετέχει ως πληρεξούσιος στη Δ’ Εθνοσυνέλευση του Άργους. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Όθωνα, αντιμετωπίζει δυσκολίες λόγω της στήριξής του προς το αντιπολιτευόμενο Ρωσικό Κόμμα. Παρότι φυλακίζεται προσωρινά το 1839 με την κατηγορία της συνωμοσίας, αθωώνεται αργότερα λόγω έλλειψης στοιχείων.
Ωστόσο, η υγεία του δυστυχώς πλήττεται από την προφυλάκισή του. Η ανεπανόρθωτη βλάβη, σχεδόν τον τυφλώνει και τον στερεί από την καλή του υγεία. Όταν αποφυλακίστηκε, πήγε κοντά στην οικογένειά του στον Πειραιά. Και μετά την εξέγερση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843, αναγνωρίζεται με το βαθμό του υποστρατήγου και λαμβάνει μία τιμητική σύνταξη ως το μοναδικό του εισόδημα.
Το 1847 γίνεται μέλος της Γερουσίας και, δύο χρόνια αργότερα, στις 25 Σεπτεμβρίου 1849, έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 67 ετών. Ο Νικηταράς είχε δύο κόρες και ένα γιο, τον Ιωάννη Σταματελόπουλο, ο οποίος ακολούθησε τη στρατιωτική καριέρα. Άφησε τα Απομνημονεύματά του, μια ανεκτίμητη κληρονομιά, με την βοήθεια του εθνικού δικαστή Γεώργιου Τερτσέτη.