Ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης ανήκε στους εξέχοντες ποιητές της Ελλάδας. Γεννήθηκε στις 2 Αυγούστου 1824 στο νησάκι της Μαδούρης, κοντά στη Λευκάδα. Ο πατέρας του, που προερχόταν από την Ήπειρο, ήταν ένας εύπορος έμπορος. Ο νεαρός Βαλαωρίτης πέρασε τα παιδικά του χρόνια στη Λευκάδα, ακολούθησε στη συνέχεια σπουδές στην Ιόνιο Ακαδημία και πραγματοποίησε νομικές σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης. Οι αγάπες του αναπτύχθηκαν τόσο για τη λογοτεχνία όσο και για την πολιτική, ενώ το έτος 1879 έφυγε από τη ζωή, σε ηλικία 55 ετών.
Ο Βαλαωρίτης αναγνωρίστηκε ως ένας καταξιωμένος ποιητής Το 1875, τέσσερα χρόνια πριν αποβιώσει, τιμήθηκε με τον τίτλο του εθνικού ποιητή, καθώς απηγγέλλοντας ποίημα στα αποκαλυπτήρια του αγάλματος του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε’. Η πρώτη του ποιητική συλλογή δημοσιεύτηκε το 1847, ενώ ακολούθησε, δέκα χρόνια αργότερα, η διάσημη συλλογή “Μνημόσυνα”. Τα ποιήματα αυτής της περιόδου αφηγούνται τις ιστορίες των ηρώων που έχασαν τη ζωή τους από τους Οθωμανούς. Εξίσου επιτυχημένο είναι το έργο του “Κυρά Φροσύνη”, το οποίο αντλεί έμπνευση από τον πνιγμό της Ηπειρώτισσας Φροσύνης, που αντιστάθηκε στον έρωτα του Αλή Πασά.
Παράλληλα, το έργο του περιλαμβάνει και άλλες εξαιρετικές συνθέσεις, όπως το “Αθανάσιος Διάκος” και “Αστραπόγιαννος”, όπου η ωριμότητα και η λυρικότητα αποκτούν ιδιαίτερη έκφραση. Το τελευταίο του έργο, “Φωτεινός”, παρέμεινε ατελές, καθώς δεν κατάφερε να το ολοκληρώσει.
Η ποίηση του Βαλαωρίτη ξεχωρίζει για τα ξεχωριστά της χαρακτηριστικά. Τονίζεται ιδίως η αφηγηματική δύναμη και ο πραγματισμός που προσφέρει στη λογοτεχνία του. Ο πραγματισμός αντιμετωπίζει τη σκέψη ως εργαλείο επίλυσης προβλημάτων, ενώ η εστίασή του στην πατρίδα και στο έθνος αναδεικνύει την πατριωτική του δέσμευση. Η διάκριση του μέσω της λαϊκής γλώσσας, του πάθους του για τους ήρωες του, καθώς και η χρήση του δημοτικού δεκαπεντασύλλαβου στίχου προσέδωσαν στην ποίησή του μια μοναδική αίγλη.
Ο τίτλος του “εθνικού ποιητή” αποδίδεται στον Βαλαωρίτη επειδή τα ποιήματά του ήταν εμπνευσμένα από την νεότερη εθνική ιστορία. Αν και δεν ήταν ο μοναδικός που αντλούσε θέματα από αυτό το υλικό, ξεχώρισε λόγω του χρήσης δημοτικής γλώσσας, της παθιασμένης ανάδειξης των ηρώων με ιδιαίτερο τρόπο. Με αυτά τα χαρακτηριστικά, καθιερώθηκε ως “εθνικός ποιητής”.
Το έργο του:
Ποιήματα
- Η Κυρά Φροσύνη (1859)
- Αθανάσιος Διάκος (1867)
- Θανάσης Βάγιας (1867)
- Αστραπόγιαννος (1867)
- Ο ανδριάς του αοιδίμου Γρηγορίου του Ε (1872)
- Ο Φωτεινός (ημιτελές)
Συλλογές
- Στιχουργήματα (1847)
- Μνημόσυνα (1857)
Διάφορα
- Ποιήματα (δίτομο) (1891)
- Έργα (1893)
- Βίος και έργα (τρίτομο) (1907)
- Ποιήματα ανέκδοτα (1937)
- Τα άπαντα (δίτομο) (1968)