Στις 12 Ιανουαρίου 2024, το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ συμφώνησε να επανεξετάσει μια δικαστική υπόθεση που επιβεβαίωσε τα δικαιώματα των άστεγων ανθρώπων στο Όρεγκον. Εάν οι δικαστές επικυρώσουν την απόφαση του προηγούμενου κατώτερου δικαστηρίου, θα θεσπιστεί βασική νομική προστασία κατά της επιβολής του νόμου, η οποία μπορεί να επιτρέψει στους ανθρώπους να έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες και σε δομές. Σε αντίθετη περίπτωση, θα εξουσιοδοτήσει και θα ενθαρρύνει τις κυβερνήσεις να απομακρύνουν και να τιμωρούν βίαια τους άστεγους ανθρώπους από όπου κι αν εκείνοι βρίσκονται. Μια τέτοια απόφαση δεν θα αποτελέσει κανένα βήμα προς την επίλυση του φαινομένου των αστέγων. Το διακύβευμα είναι μεγάλο.
Σύμφωνα με την 8η Τροπολογία του Αμερικανικού Συντάγματος, κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα να ζήσει σε δημόσιο χώρο ελλείψει οικίας και προστατεύει τους άστεγους από τη «βίαιη και αναιτιολόγητη απομάκρυνση και ποινή». Μια απόφαση η οποία θα αντιτίθεται στην 8η Τροπολογία, θα σημαίνει τη τιμωρία των αστέγων επειδή… είναι άστεγοι!
Σύντομη αναδρομή της υπόθεσης
Στη δικαστική υπόθεση «Blake v. Grants Pass», το δικαστήριο αποφάσισε ότι η πόλη μπορεί να εφαρμόσει περιορισμούς χρόνου και τόπου αναφορικά με τους άστεγους και τη χρήση των υπαρχόντων τους σε δημόσιο χώρο, καθώς επίσης και τη συντήρηση των αντικειμένων τους σε σακούλες ή συσκευασίες. Σύμφωνα με την ίδια απόφαση, η πόλη μπορεί να εφαρμόσει διατάγματα κατά της κατασκήνωσης, όπως η απαγόρευση παραμονής σε ένα πάρκο. Ωστόσο, τα διατάγματα Grants Pass είχαν στην πραγματικότητα παραβιάσει την 8η Τροπολογία περί σκληρής και ασυνήθιστης τιμωρίας των άστεγων.. Ο Δήμος κατέθεσε αίτηση για εσωτερική επανεξέταση στο Ninth Circuit στις 14 Νοεμβρίου 2022. Αυτή η υπόθεση βρίσκεται σε εξέλιξη. Καθώς ο κ. Blake απεβίωσε, δύο διαφορετικοί ενάγοντες, η Gloria Johnson και ο John Logan ανέλαβαν την υπόθεση, Grants Pass v. Johnson.
Το Grants Pass v. Johnson, που παλαιότερα ονομαζόταν Johnson v. City of Grants Pass, αποφασίστηκε μετά το Martin v. Boise και διευκρίνισε ορισμένα σημεία. Το 9th Circuit επιβεβαίωσε ότι το Grants Pass δεν μπορούσε να επιβάλει τους νόμους του κατά της κατασκήνωσης εναντίον ενός άστεγου «για την απλή πράξη του ύπνου έξω με στοιχειώδη προστασία από το κρύο ή για τον ύπνο στο αυτοκίνητό του τη νύχτα, όταν δεν υπάρχει άλλο μέρος στο την πόλη για να πάνε».
Η απόφαση καθόρισε επίσης ότι τα άτομα δεν μπορούσαν να εξαναγκαστούν να αναζητήσουν καταφύγιο σε τοποθεσία που παραβίαζε τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις. Ουσιαστικά, το 9ο Circuit ενίσχυσε την προηγούμενη στάση τους στο Martin v. Boise: κάποιος δεν μπορεί να τιμωρηθεί επειδή κοιμάται έξω αν δεν έχει επαρκή στέγη στην πόλη.
Έγκλημα να είσαι άστεγος;
Ο Ed Johnson, επικεφαλής σύμβουλος των ερωτηθέντων, ισχυρίστηκε: «Το γεγονός είναι ότι η στενή απόφαση του Ninth Circuit είναι συνεπής με δεκαετίες προηγούμενου του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Το Σύνταγμα των Η.Π.Α. δεν επιτρέπει στις πόλεις να τιμωρούν τους ανθρώπους επειδή έχουν ένα ακούσιο καθεστώς, συμπεριλαμβανομένου του καθεστώτος ακούσια αστέγου. Ανυπομονούμε να παρουσιάσουμε την υπόθεσή μας στο Δικαστήριο».
Το βασικό ζήτημα που βρίσκεται στο επίκεντρο του Martin v. Boise και του City of Grants Pass v. Johnson είναι εάν είναι αντισυνταγματικό οι πόλεις να τιμωρούν τους ανθρώπους που κοιμούνται στους δρόμους όταν δεν έχουν πού αλλού να πάνε για καταφύγιο. Και στις δύο περιπτώσεις, τα άτομα δεν είχαν καταφύγιο «εύλογα διαθέσιμο», αλλά εξακολουθούσαν να τιμωρούνται επειδή έπρεπε να κοιμηθούν σε δημόσιους χώρους. Το καταφύγιο έκλεισε, τα άτομα δεν είχαν πού να κοιμηθούν και στη συνέχεια αξιωματικοί τους οδήγησαν σε συγκεκριμένους δημόσιους χώρους ώστε να κοιμούνται εκεί.
Η ανατροπή του Grants Pass θα περιόριζε τους τύπους νομικών προκλήσεων που επιτρέπονται για τους νόμους κατά της κατασκήνωσης και θα καθιστούσε δυσκολότερο για τους ακούσια άστεγους που κοιμούνται με κουβέρτες στο δρόμο να προστατευτούν από πρόστιμα και κυρώσεις.
Αλλά αν το δικαστήριο ανατρέψει ολόκληρο το υποκείμενο επιχείρημα στο οποίο βασίζεται το Grants Pass κατά Johnson ΚΑΙ ο Martin κατά Boise, δεν θα υπήρχε σχεδόν καμία προστασία έναντι των νόμων κατά της κατασκήνωσης που επηρεάζουν ακούσια άστεγους.
Ο ύπνος και η ανάπαυση σε δημόσιο χώρο θα ποινικοποιούνταν. Εάν το Ανώτατο Δικαστήριο ανατρέψει αυτές τις υποθέσεις, όταν τα κρεβάτια του καταφυγίου είναι γεμάτα ή ένα καταφύγιο κλείνει, οποιοσδήποτε «ακούσια άστεγος» χωρίς άλλες επιλογές θα μπορούσε να διωχθεί, να του επιβληθεί πρόστιμο ή/και να συλληφθεί επειδή κοιμόταν σε δημόσια περιουσία ή στο αυτοκίνητό του.
Οι αναφορές και το κάθε πρόστιμο καταγράφονται στο ιστορικό ενός ατόμου και επηρεάζουν άμεσα τις πιθανότητές του να αποκτήσουν στέγη. Οι αστικές κυρώσεις επηρεάζουν τις πιθανότητες ενός ατόμου να έχει πρόσβαση σε υπηρεσίες στέγασης.
Η γνωμοδότηση του Ninth Circuit στο Grants Pass δεν αναφέρει τι ισχυρίζονται οι πολιτικοί και τα μέσα ενημέρωσης. Η απόφαση αυτή θα επιτρέπει ρητά στις πόλεις να ρυθμίζουν τους καταυλισμούς όπως κρίνουν οι ίδιοι και να απαγορεύουν τους άστεγους. Ωστόσο, οι πόλεις δεν μπορούν να τιμωρήσουν τους ανθρώπους που βάζουν μια κουβέρτα για να παραμείνουν ζεστοί όσο προσπαθούν να παραμείνουν ζωντανοί εκεί έξω.
Υπενθυμίζεται ότι μεταξύ των ετών 2016 και 2019 παρατηρήθηκε αύξηση των αστέγων κατά 8,5%. Παράλληλα, έκθεση για τους άστεγους στις Η.Π.Α. αναφέρει ότι το 60,6% όλων των άστεγων είναι άνδρες.
Πηγές:
Blake v. City of Grants Pass, Case No. 1:18-cv-01823-CL
GLORIA JOHNSON, ET AL V. CITY OF GRANTS PASS, No. 20-35752 (9th Cir. 2023)
Grants Pass v. Johnson
Estimated share of homeless individuals in the United States in 2022, by gender