Το Νόμπελ Οικονομίας 2024 απονεμήθηκε τη Δευτέρα στους Ντάρον Ατζέμογλου, Σάιμον Τζόνσον και Τζέιμς Α. Ρόμπινσον για την εργασία τους που αναδεικνύει τη σημασία των θεσμών στην οικονομική ευημερία των χωρών. Η Σουηδική Ακαδημία, στο δελτίο Τύπου που εξέδωσε, υπογραμμίζει ότι οι βραβευθέντες απέδειξαν πως σε κοινωνίες με αδύναμους θεσμούς και κράτος δικαίου, η ανάπτυξη είναι περιορισμένη και οι αλλαγές προς το καλύτερο δύσκολα επιτυγχάνονται.
Η έρευνά τους εστιάζει στις διαφορές που παρατηρούνται στους δείκτες ευημερίας μεταξύ των κρατών, και αναδεικνύει ότι οι διαφορές στους πολιτικούς και οικονομικούς θεσμούς παίζουν καθοριστικό ρόλο. Οι τρεις επιστήμονες ανέπτυξαν θεωρητικά εργαλεία για την κατανόηση του γιατί οι θεσμικές αυτές διαφορές διατηρούνται και πώς μπορεί να επιτευχθεί η αλλαγή στους θεσμούς.
Το μοντέλο που προτείνουν για την κατανόηση της διαμόρφωσης και αλλαγής των πολιτικών θεσμών έχει τρεις βασικές συνιστώσες:
- Σύγκρουση για την κατανομή πόρων και την εξουσία: Αναλύεται ποιος ελέγχει τη λήψη αποφάσεων σε μια κοινωνία, είτε η ελίτ είτε οι μάζες.
- Δυνατότητα των μαζών να επιβάλουν αλλαγές: Οι μάζες μπορούν, μέσω κινητοποιήσεων, να ασκήσουν πίεση στην κυρίαρχη ελίτ, επιδιώκοντας αλλαγές στην εξουσία.
- Πρόβλημα δέσμευσης: Όταν η ελίτ δεν μπορεί να διατηρήσει την εξουσία, μπορεί να αναγκαστεί να παραχωρήσει τον έλεγχο λήψης αποφάσεων στο λαό.