Η διακυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ έχει επιφέρει αλλεπάλληλες ανατροπές στο παγκόσμιο οικονομικό σκηνικό. Η απόφαση για την επιβολή γενικευμένων δασμών σε όλες τις εισαγωγές, ιδίως από χώρες με τις οποίες οι Ηνωμένες Πολιτείες καταγράφουν εμπορικό έλλειμμα, διαμορφώνει ένα νέο πλαίσιο που απομακρύνεται από το οικονομικό μοντέλο των τελευταίων δεκαετιών. Σύμφωνα με τους οικονομολόγους, από την εποχή της κατάρρευσης του συστήματος του Bretton Woods, οι ΗΠΑ διαδραμάτιζαν τον ρόλο της κινητήριας δύναμης της παγκόσμιας οικονομίας, διατηρώντας σταθερά εμπορικά ελλείμματα, την ίδια ώρα που συγκέντρωναν πλεονάσματα σε χρηματοοικονομικά προϊόντα – κατά κύριο λόγο μέσω της Wall Street και της αγοράς ομολόγων.
Η ρητορική Τραμπ κατά του εμπορικού ελλείμματος των ΗΠΑ δεν ερμηνεύεται, ωστόσο, ως ειλικρινής πρόθεση ανατροπής του ισοζυγίου. Κάτι τέτοιο, υποστηρίζουν ειδικοί, θα υπονόμευε τον χρηματοοικονομικό τομέα των ΗΠΑ, που συνιστά βασικό άξονα του σημερινού παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος.
Ποιο είναι, λοιπόν, το διακύβευμα πίσω από την επιλογή των δασμών;
Καταρχάς, ο στόχος είναι να προσδώσει πραγματικό περιεχόμενο στο σύνθημα Make America Great Again, υιοθετώντας μια πολιτική οικονομικού προστατευτισμού. Πρόκειται για μια στρατηγική που συνδέεται άμεσα με το αφήγημα περί αναβίωσης της ισχύος των ΗΠΑ και της ενίσχυσης της παραδοσιακής βιομηχανικής τους βάσης. Υποστηρίζει ότι, μέσα από αυτόν τον δρόμο, η βιομηχανία θα επανακάμψει και οι εργαζόμενοι στον παραγωγικό τομέα θα δουν βελτίωση στην καθημερινότητά τους. Παρ’ όλα αυτά, πληθώρα οικονομικών αναλυτών εκτιμούν πως αυτοί που θα πληγούν περισσότερο είναι ακριβώς οι εργαζόμενοι, λόγω της αναμενόμενης αύξησης των τιμών, του πληθωρισμού και της μείωσης της αγοραστικής δύναμης.
Δεύτερον, οι δασμοί λειτουργούν και ως φοροεισπρακτικός μηχανισμός. Μέσω αυτών, ο Τραμπ αποσκοπεί στην εξασφάλιση κρατικών εσόδων που θα επιτρέψουν περαιτέρω μειώσεις της φορολογίας για τα υψηλά εισοδήματα και τις επιχειρήσεις, υλοποιώντας μια βασική προεκλογική του υπόσχεση. Ωστόσο, αυτό εγείρει ζητήματα ως προς τη δημοσιονομική ισορροπία και την επιδείνωση των κοινωνικών ανισοτήτων.
Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, η επιβολή των δασμών επέρχεται σε μια περίοδο έντονης πολιτικής ρευστότητας και με την κυβέρνηση να σχεδιάζει σειρά παροχών στο πλαίσιο μιας στρατηγικής επανασύνδεσης με την κοινωνική βάση. Παρότι οι αρμόδιοι υποβαθμίζουν την άμεση επίπτωση στις ελληνικές εξαγωγές, επικαλούμενοι το περιορισμένο μερίδιο των ΗΠΑ στις εξαγωγές της χώρας, η ευρύτερη εικόνα προκαλεί ανησυχία. Κι αυτό διότι οι βασικότεροι εμπορικοί εταίροι της Ελλάδας είναι οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που αναμένεται να επηρεαστούν σημαντικά από τις αμερικανικές εμπορικές κυρώσεις.
Το ερώτημα που παραμένει ανοιχτό είναι σε ποιο βαθμό οι εξελίξεις αυτές θα τροποποιήσουν τους σχεδιασμούς του οικονομικού επιτελείου, τη στιγμή που η κυβέρνηση επενδύει στη διατήρηση της αναπτυξιακής πορείας της ελληνικής οικονομίας.