Ο Πάνος Βαλαβάνης, διακεκριμένος αρχαιολόγος με καταγωγή από τον Μεσότοπο Λέσβου, έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 71 ετών, προκαλώντας βαθιά συγκίνηση στον επιστημονικό και τοπικό κόσμο. Η Ομοσπονδία Λεσβιακών Συλλόγων Αττικής (ΟΛΣΑ) εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία κάνει λόγο για σημαντική απώλεια για τη Λέσβο, τον Μεσότοπο, την Αρχαιολογία και τη χώρα συνολικά.
Ο Πάνος Βαλαβάνης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1954, με ρίζες από τον Μεσότοπο Λέσβου. Σπούδασε Κλασική Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και συνέχισε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο του Βύρτσμπουργκ στη Γερμανία. Κατά τη διάρκεια της ακαδημαϊκής του πορείας, συνεργάστηκε με επιφανείς Έλληνες και Γερμανούς αρχαιολόγους και διακρίθηκε για το ερευνητικό και διδακτικό του έργο. Υπήρξε επίσης αντεπιστέλλον μέλος του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου.
Από το 1980 και για περισσότερες από τρεις δεκαετίες δίδαξε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ενώ από το 2000 κατείχε τη θέση του καθηγητή Κλασικής Αρχαιολογίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας. Το ερευνητικό του έργο επικεντρώθηκε, μεταξύ άλλων, στην Αττική αγγειογραφία, στους Παναθηναϊκούς αμφορείς, στα κεραμικά εργαστήρια, στην τοπογραφία της αρχαίας Αθήνας και του Γαλαξιδίου, στην ελληνική τεχνολογία και στον αρχαίο αθλητισμό.
Ξεχωριστή θέση στο έργο του κατείχαν οι ανασκαφές. Το 2012 εντόπισε τον αρχαιότερο σωζόμενο ιππόδρομο στην Ελλάδα, στους Δελφούς, ένα εύρημα μεγάλης σημασίας, που προσέφερε πολύτιμα στοιχεία για την κατανόηση της αρχαίας τοπογραφίας του ιερού. Όπως ο ίδιος είχε δηλώσει, «τώρα ολοκληρώνεται η εικόνα μας για το ιερό των Δελφών», σημειώνοντας τη σημασία του νέου αυτού αρχαιολογικού δεδομένου για την κατανόηση της παρουσίας του περίφημου Ηνιόχου.
Από το 2013, ξεκίνησε τοπογραφικές και γεωλογικές έρευνες στον ελαιώνα της Ιτέας, με στόχο τη μελέτη του ιπποδρόμου, σε συνεργασία με την Αρχαιολογική Υπηρεσία και τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή.
Το συγγραφικό του έργο περιλαμβάνει μελέτες για την αρχαία ελληνική κεραμική, την αρχιτεκτονική και τοπογραφία, την τεχνολογία, καθώς και τον αθλητισμό. Έχει συμμετάσχει σε πλήθος διεθνών συνεδρίων και έχει δώσει διαλέξεις σε ακαδημαϊκά ιδρύματα και μουσεία στην Ευρώπη, την Αμερική και την Ασία. Είχε συγγράψει και οδηγούς αρχαιολογικών χώρων, αλλά και βιβλία για το ευρύ κοινό, αρκετά από τα οποία μεταφράστηκαν σε άλλες γλώσσες.
Η ΟΛΣΑ στην ανακοίνωσή της σημειώνει τη σταθερή και μακροχρόνια στήριξη του Πάνου Βαλαβάνη προς το σύλλογο Μεσοτοπιτών και τονίζει ότι «υπήρξε αρωγός και συνεργάτης» σε ζητήματα που αφορούσαν τον τόπο καταγωγής του.
«Η ιστορία είναι το έρμα που μας κρατά για να μη βουλιάξουμε. Η γνώση της ιστορίας μας βοηθάει να ξέρουμε πού πατάμε και πού βρισκόμαστε», είχε πει ο ίδιος.