Ο Χοσέ «Πέπε» Μουχίκα, μια από τις πιο εμβληματικές και αντισυμβατικές μορφές της παγκόσμιας πολιτικής, έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 89 ετών, αφήνοντας πίσω του μια πολιτική παρακαταθήκη που ξεπέρασε τα σύνορα της Ουρουγουάης.
Ο θάνατός του, όπως ανακοίνωσε ο πρόεδρος της χώρας Ζαμαντού Ορσί, επήλθε μετά από μάχη με καρκίνο του οισοφάγου σε τελικό στάδιο. Την κατάσταση της υγείας του είχε γνωστοποιήσει μία ημέρα νωρίτερα η σύζυγός του, πρώην αντιπρόεδρος Λουσία Τοπολάνσκι.
Ο Μουχίκα υπήρξε αντάρτης, κρατούμενος, πολιτικός και πρόεδρος – μα πάνω απ’ όλα, μια παγκόσμια αναφορά ταπεινότητας και πολιτικής εντιμότητας. Κατά τη διάρκεια της θητείας του (2010–2015), έδωσε το 90% του μισθού του σε προγράμματα κοινωνικής κατοικίας, ζούσε στο μικρό του αγρόκτημα με τη σύζυγο και το σκυλάκι του, οδηγώντας ένα παλιό Volkswagen Beetle, και αρνήθηκε να μετακομίσει στο προεδρικό μέγαρο.
Κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησής του, η Ουρουγουάη πρωτοστάτησε σε προοδευτικές μεταρρυθμίσεις: νομιμοποίηση της κάνναβης, άμβλωση και γάμοι ομόφυλων ζευγαριών, μετατρέποντας τη χώρα σε διεθνές υπόδειγμα κοινωνικού εκσυγχρονισμού.
Πριν από όλα αυτά όμως, υπήρξε μέλος των αντάρτικων Τουπαμάρος (MLN-T), τραυματίστηκε από σφαίρες, πέρασε 13 χρόνια στη φυλακή, κυρίως σε απομόνωση, και βασανίστηκε από το στρατιωτικό καθεστώς. Από αυτή την εμπειρία, όπως έλεγε, άντλησε τη φιλοσοφία της απλής ζωής και του σεβασμού στον άνθρωπο και τη φύση.
Ο ίδιος θεωρούσε τον καταναλωτισμό και την απληστία βαθύτερες απειλές για την ανθρωπότητα. Στη διάρκεια της πολιτικής του πορείας – που ξεκίνησε από τη φυλακή και έφτασε μέχρι το ύπατο αξίωμα της χώρας – δεν απέκλινε ποτέ από τη ριζοσπαστική, αλλά ανθρώπινη θεώρηση των πραγμάτων.
Ακόμη και όταν αποσύρθηκε από την ενεργό πολιτική το 2020, λόγω της εύθραυστης υγείας του, παρέμεινε σημείο αναφοράς για πολίτες και ηγέτες, που συνέχιζαν να επισκέπτονται το αγρόκτημά του στα περίχωρα του Μοντεβιδέο.
Η επιθυμία του ήταν να ταφεί κάτω από το δέντρο που είχε φυτέψει στην αυλή του, δίπλα στη σκυλίτσα του Μανουέλα – μια επιλογή που συνοψίζει τον ανθρώπινο και ταπεινό χαρακτήρα του “Πέπε” Μουχίκα.