Πραγματοποιήθηκαν την Παρασκευή τα εγκαίνια του αποκατεστημένου αρχαιολογικού χώρου της Πολιόχνης, στη Λήμνο, παρουσία της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη, εκπροσώπων της τοπικής αυτοδιοίκησης και πλήθους πολιτών. Ο προϊστορικός οικισμός, που θεωρείται «η αρχαιότερη πόλη της Ευρώπης», αποτελεί σημαντικό τεκμήριο πρώιμης πολεοδομικής και κοινωνικής ανάπτυξης στο Αιγαίο, με χρονολόγηση από την 3η χιλιετία π.Χ.
Κατά τον χαιρετισμό της, η υπουργός Πολιτισμού σημείωσε: «Η Πολιόχνη αποτελεί ένα μοναδικό παράδειγμα της ιστορικής συνέχειας και του μοναδικού πολιτισμικού πλούτου του Αιγαίου. Δεν είναι απλώς ένας σημαντικός αρχαιολογικός χώρος. Είναι η απτή απόδειξη της πρώιμης κοινωνικής και αστικής οργάνωσης, της εμπορικής εξωστρέφειας -κυρίως λόγω των μετάλλων- και της ανθρώπινης δημιουργικότητας, από την 3η χιλιετία π.Χ. Η Λήμνος, τόπος βαθιά συνδεδεμένος με τη μυθολογία, υπήρξε η έδρα του μεταλλουργού Ηφαίστου και των γιων του, των Καβείρων. Εδώ, διασταυρώνονται οι δρόμοι της Υψιπύλης και του Ιάσονα, σε μια από τις πιο εμβληματικές αφηγήσεις της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας, στοιχεία που ενισχύουν τη διαχρονική της ταυτότητα και την καθιστούν σημείο αναφοράς στον πολιτισμό του Αιγαίου. Οι αρχαιολογικοί χώροι της Πολιόχνης στη Λήμνο, της Θερμής στη Λέσβο, του Εμποριού στη Χίο και του Παλαμαρίου στην Σκύρο συγκροτούν μια μοναδική διαδρομή που αναδεικνύει και τεκμαίρει τον πλούτο της τρίτης και δεύτερης προϊστορικής χιλιετίας, στο Αιγαίο. Η αποκατάσταση του αρχαιολογικού χώρου της Πολιόχνης πραγματοποιήθηκε με συνολικό προϋπολογισμό περίπου 5.000.000 ευρώ, με χρηματοδότηση από το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Βορείου Αιγαίου-ΕΣΠΑ 2014–2020 και το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, που διαχειρίζεται το Υπουργείο Πολιτισμού. Κάθε έργο πολιτισμού που υλοποιούμε, είτε αφορά σε αρχαιολογικό χώρο είτε σε μουσείο, δεν είναι απλώς μια πράξη προστασίας συντήρησης και ανάδειξης του πολιτιστικού μας αποθέματος, αλλά μια ενεργή επένδυση στο μέλλον του τόπου. Η πολιτιστική κληρονομιά είναι μοχλός ανάπτυξης. Ενισχύει την τοπική οικονομία, δημιουργεί ευκαιρίες, εμπνέει τη νέα γενιά και ενώνει τις κοινωνίες με μνήμη και γνώση. Αυτός είναι ο σκοπός μας: Να διατηρήσουμε και να αναδείξουμε την ιστορία της Λήμνου και να τη μετατρέψουμε σε πηγή βιώσιμης ανάπτυξης και δημιουργίας».
Η αποκατάσταση του αρχαιολογικού χώρου περιλάμβανε σημαντικές παρεμβάσεις σε όλα τα τμήματα του οικισμού – στον κεντρικό, τον νότιο και τον δυτικό τομέα. Συνολικά, συντηρήθηκαν 22 οικοδομικά σύνολα σε έκταση 12 στρεμμάτων. Πραγματοποιήθηκε καθαρισμός και ενίσχυση του νότιου περιβόλου, ενώ διαμορφώθηκε υπαίθριος χώρος εκδηλώσεων. Παράλληλα, αναβαθμίστηκε η προσβασιμότητα και προστέθηκαν νέες υποδομές για το κοινό. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στον εκπαιδευτικό χαρακτήρα, με δράσεις για άτομα με αναπηρία και ενσωμάτωση ψηφιακών και διαδραστικών εφαρμογών. Η κ. Μενδώνη εξέφρασε την ευγνωμοσύνη της προς την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου για τη συνεργασία, όπως και προς τον Έφορο Αρχαιοτήτων Λέσβου για την ουσιαστική συμβολή του στην υλοποίηση του έργου.
Η Πολιόχνη αποκαλύφθηκε το 1930, μέσα από τις ανασκαφές της Ιταλικής Αρχαιολογικής Σχολής Αθηνών υπό την καθοδήγηση του Αλεσσάντρο Ντέλα Σέτα. Μαζί με την Τροία, που βρίσκεται στα απέναντι παράλια της Μικράς Ασίας, αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους οικισμούς της 3ης χιλιετίας π.Χ. στο Βόρειο Αιγαίο.
Ο προϊστορικός οικισμός περιβαλλόταν από οχυρωματικά τείχη, ενισχυμένα κυρίως στη δυτική πλευρά, όπου υπήρχε μεγαλύτερη ανάγκη προστασίας από τη διάβρωση του κοντινού ποταμού. Οι πρώτοι κάτοικοι της Πολιόχνης φαίνεται ότι ζούσαν ειρηνικά, εργαζόμενοι κυρίως στη γεωργία και την κτηνοτροφία, και επέστρεφαν κάθε βράδυ στον οικισμό – μια πρακτική που παραμένει σε μεγάλο βαθμό ζωντανή στη σύγχρονη αγροτική ζωή της Λήμνου. Αυτή η καθημερινή συνύπαρξη οδήγησε σταδιακά στην ανάπτυξη στοιχειώδους κοινωνικής οργάνωσης.
Η ύπαρξη βαθιών φρεατίων με επένδυση, η κατασκευή δρόμων, αγωγών και τειχών, αλλά και οι κοινόχρηστοι χώροι για συγκεντρώσεις και τελετές αποκαλύπτουν επίπεδο τεχνικής οργάνωσης που μαρτυρά δομημένο κοινωνικό ιστό.
Η στρατηγική θέση της Πολιόχνης, κοντά στην έξοδο των Στενών του Ελλησπόντου, συνέβαλε στη μετατροπή της σε εμπορικό κόμβο της εποχής, χάρη κυρίως στην επεξεργασία και τη διακίνηση μετάλλων. Θεωρείται το παλαιότερο αστικό κέντρο της Ευρώπης και ταυτόχρονα το πρώτο εμπορικό λιμάνι της.
Τα αρχαιολογικά ευρήματα της Πολιόχνης ενισχύουν την άποψη πως στα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου αναπτύχθηκε, κατά τους προϊστορικούς χρόνους, ένας αυτόνομος πολιτισμός, διακριτός από άλλους μεγάλους πολιτισμούς της εποχής όπως ο Κυκλαδικός, ο Μινωικός και ο Μυκηναϊκός.