Δύο χρόνια χρειάστηκαν μετά την πρωτοφανή και απάνθρωπη σφαγή αθώων Ισραηλινών πολιτών από τη Χαμάς, που ακολούθησε μια άνευ προηγουμένου στρατιωτική επιχείρηση κατά της Χαμάς και των Παλαιστινίων της Γάζας με το δυσανάλογο τίμημα των περίπου 65.000 νεκρών και την ισοπέδωση της Λωρίδας. Ο Τραμπ εμφανίζεται τώρα με τη φιλοδοξία να διεκδικήσει το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης και να κλείσει εκκρεμότητες για μια νέα Μέση Ανατολή, θέλοντας να σταματήσει τη σφαγή.
Με την εμπορική προσέγγιση που τον χαρακτηρίζει, ο Αμερικανός πρόεδρος δεν έκανε χατίρια σε κανέναν. Απείλησε ευθέως τη Χαμάς με “την κόλαση των κολάσεων” αν δεν αποδεχόταν τη συμφωνία, ενώ άσκησε πιέσεις και στον ίδιο τον ισραηλινό πρωθυπουργό, αναγκάζοντάς τον να δεχτεί τη συμφωνία και να κατανοήσει ότι η άλλη επιλογή θα οδηγούσε στην απομόνωση του Ισραήλ από κάθε αμερικανική υποστήριξη.
Με την παρέμβαση δυνάμεων που συνεργάστηκαν με τις Ηνωμένες Πολιτείες, κυρίως η Αίγυπτος και το Κατάρ αλλά και η Τουρκία, ο Τραμπ μπορεί να ισχυριστεί ότι είναι ο “πρόεδρος της ειρήνης”, επιτυγχάνοντας κάτι που φαινόταν εξαιρετικά δύσκολο. Παρόλο που αυτά αποτελούν μόνο ένα πρώτο βήμα, για πρώτη φορά από το Όσλο (1993 και 1995), υπάρχει προοπτική πάνω στα ερείπια και τους χιλιάδες νεκρούς να δημιουργηθεί ένα μεγάλο σχέδιο που θα οδηγήσει σε οριστική επίλυση του Παλαιστινιακού.
Η Χαμάς, αν είχε στόχο την 7η Οκτωβρίου 2023 να προκαλέσει στρατηγική ήττα στο Ισραήλ, απέτυχε εντελώς. Αντίθετα, μετά από μια μοιραία διετία, υπέγραψε τον “θάνατό” της ως κυρίαρχης δύναμης στη Γάζα. Η Χαμάς είχε μια ευκαιρία όταν το Ισραήλ αποσύρθηκε από τη Γάζα (2005), κερδίζοντας τις εκλογές, να αναδειχθεί σε κυρίαρχο πολιτικό παράγοντα απέναντι στην Παλαιστινιακή Αρχή και τη Φατάχ. Ωστόσο, επέλεξε την ένοπλη αντίσταση που στόχευε στην εξάλειψη του Ισραήλ. Στο τέλος πέτυχε μόνο να φέρει ξανά στο προσκήνιο το Παλαιστινιακό ζήτημα παγκοσμίως με το κόστος σχεδόν 67.000 νεκρών και την καταστροφή κάθε υποδομής στη Γάζα.
Αποκλεισμός της Χαμάς
Η συμφωνία εκεχειρίας έχει ως βασική προϋπόθεση τον αποκλεισμό της Χαμάς από τη μελλοντική διακυβέρνηση της Γάζας και τον αφοπλισμό της. Μια Χαμάς χωρίς όπλα είναι ουσιαστικά ανενεργή. Οι Παλαιστίνιοι της Γάζας, παρά τη ριζοσπαστικοποίηση λόγω της σφοδρότητας της ισραηλινής απάντησης, δεν έχουν άλλη επιλογή παρά την προσαρμογή σε νέες συνθήκες μέσω ειρηνικών διαδικασιών.
Η επίθεση συνέβη ενώ ολοκληρωνόταν η διαδικασία αναγνώρισης του Ισραήλ από τη Σαουδική Αραβία και είχε τεθεί σε κίνηση το σχέδιο IMEC για διασύνδεση της Ινδίας με τις χώρες του Κόλπου, το Ισραήλ και την Ευρώπη μέσω Ελλάδας – ένα σχέδιο που δημιουργούσε εναλλακτικό δρόμο σύνδεσης μεταξύ Νοτιοανατολικής Ασίας και Δύσης.
Το Ισραήλ βγαίνει αλλαγμένο από αυτή την κρίση. Για πρώτη φορά διαπιστώνει ότι η ασφάλειά του δεν είναι αδιαπέραστη. Δύο χρόνια βομβαρδισμών δεν ήταν αρκετά για να διαλύσουν τη Χαμάς ή να απελευθερώσουν τους ομήρους. Η οικονομία τους δεν θα άντεχε έναν τρίτο χρόνο πολέμου χωρίς την υποστήριξη των ΗΠΑ.
Ο Νετανιάχου πέτυχε παρά τα προβλήματα να επιφέρει πλήγματα στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και να αποδυναμώσει τους proxies του στη Μέση Ανατολή. Η κρίσιμη αυτή περίοδος αφήνει το Ισραήλ σε πιο ασφαλές περιβάλλον εφόσον αυτή η εκεχειρία ανοίξει τον δρόμο για μια λύση στο Παλαιστινιακό.
Ωστόσο, το Ισραήλ βρίσκεται απομονωμένο διεθνώς κατηγορούμενο για γενοκτονία – κάτι που έχει πυροδοτήσει κύμα αντισημιτισμού παγκοσμίως. Το ηθικό πλεονέκτημα που απολάμβανε λόγω των ενοχών για το Ολοκαύτωμα έχει χαθεί προσωρινά.
Οποιαδήποτε εκεχειρία δεν είναι αρκετή. Για μια διαρκή ειρήνη απαιτείται αποκατάσταση εμπιστοσύνης – ίσως το πιο δύσκολο κομμάτι του Σχεδίου Τραμπ. Η κοινωνική συνοχή στο Ισραήλ έχει διαρραγεί εν μέρει λόγω των γεγονότων της 7ης Οκτωβρίου.
Νέες ισορροπίες
Η δημιουργία μιας αραβο-μουσουλμανικής συμμαχίας για επιτήρηση της συμφωνίας έχει κρίσιμο ρόλο στις νέες ισορροπίες στην περιοχή. Στις συνομιλίες συμμετείχαν οι μυστικές υπηρεσίες Αιγύπτου, Κατάρ και Τουρκίας – χώρες που εξαργυρώνουν τώρα τις σχέσεις τους με τη Χαμάς.
Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ βρέθηκε εκτός παιχνιδιού καθώς οι διαπραγματεύσεις έγιναν γύρω από τον Τραμπ με στενούς συνεργάτες όπως ο Στιβ Γουίτκοφ και ο Τζάρεντ Κούσνερ.
Η Αίγυπτος επωφελείται σημαντικά από τις εξελίξεις έχοντας κρατήσει λεπτές ισορροπίες κατά τη διάρκεια του πολέμου παρέχοντας στήριξη στους Παλαιστίνιους αλλά διατηρώντας σχέσεις με το Ισραήλ.
Η Τουρκία ενισχύει τη διεθνή της θέση μέσω αυτής της κρίσης ενώ ανοίγει διαύλους επικοινωνίας με το Ισραήλ. Το Κατάρ παραμένει βασικός πυλώνας αμερικανικής παρουσίας αλλά οι ισορροπίες στην περιοχή πιθανότατα θα χρειαστούν αναδιάταξη.
Το σχέδιο ειρήνευσης του Τραμπ αντιμετωπίζει ακόμη πολλά εμπόδια αλλά ίσως αποτελεί μοναδική ευκαιρία για νέα αρχή στη Μέση Ανατολή.