Η Ευρωπαϊκή Ένωση εξετάζει μια νέα, πρωτόγνωρη προσέγγιση στη διαδικασία διεύρυνσής της, η οποία θα επέτρεπε σε υποψήφιες χώρες να ενταχθούν πριν αποκτήσουν πλήρη δικαιώματα ψήφου, σύμφωνα με αποκαλυπτικό ρεπορτάζ του Politico (19/10). Η πρόταση, που βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο, στοχεύει να ξεπεράσει το βέτο της Ουγγαρίας και να επιταχύνει την ένταξη της Ουκρανίας και άλλων χωρών.
Τρεις Ευρωπαίοι διπλωμάτες και ένας αξιωματούχος της ΕΕ αποκάλυψαν ότι η ιδέα συζητείται άτυπα μεταξύ κρατών-μελών και Κομισιόν. Προβλέπει ότι τα νέα μέλη θα έχουν περιορισμένα δικαιώματα μέχρι να ολοκληρωθεί μια συνολική θεσμική μεταρρύθμιση που θα περιορίσει τη χρήση του βέτο.
Η πρόταση φαίνεται να έχει την ανεπίσημη υποστήριξη της Γερμανίας, της Ιταλίας, της Ισπανίας και της Ολλανδίας, με τη Γερμανία να ηγείται των πιέσεων υπέρ της σταδιακής ένταξης. Ο Άντον Χόφραϊτερ, πρόεδρος της Επιτροπής Ευρωπαϊκών Υποθέσεων του γερμανικού κοινοβουλίου, δήλωσε ότι τα μελλοντικά μέλη πρέπει να αποδεχθούν περιορισμούς στο δικαίωμα βέτο έως ότου θεσπιστεί η λήψη αποφάσεων με ειδική πλειοψηφία.
Από το 2024, η Γερμανία και η Σλοβενία έχουν καταθέσει έγγραφο που προτείνει την εφαρμογή ειδικής πλειοψηφίας σε ορισμένα στάδια της διαδικασίας προσχώρησης, με τη Δανία να συμμετέχει πλέον στη συμμαχία υπέρ της θεσμικής ευελιξίας. Περίπου 16 κράτη φαίνεται να στηρίζουν αυτή την προσέγγιση.
Η Ουγγαρία, ωστόσο, παραμένει ο βασικός αντίπαλος της ένταξης της Ουκρανίας, επικαλούμενη τόσο λόγους εθνικής ασφάλειας όσο και τη βούληση των πολιτών της, όπως εκφράστηκε σε δημοψήφισμα του Ιουνίου 2025. Ο Βίκτωρ Όρμπαν έχει δηλώσει ότι «η αποδοχή μιας χώρας σε πόλεμο ισοδυναμεί με εμπλοκή της Ευρώπης στη σύγκρουση με τη Ρωσία». Παρόμοια στάση κρατά και η Σλοβακία υπό τον Ρόμπερτ Φίτσο, ενώ η Γαλλία και η Ολλανδία αντιδρούν στην ιδέα κατάργησης της ομοφωνίας, επικαλούμενες ζητήματα κυριαρχίας.
Η Πολωνία εμφανίζεται διχασμένη: η κυβέρνηση του Ντόναλντ Τουσκ υποστηρίζει την ένταξη της Ουκρανίας, όμως ο πρόεδρος Κάρολ Ναβρόσκι διαφωνεί, δηλώνοντας πως η χώρα «δεν είναι έτοιμη να συμμετάσχει πλήρως στις ευρωπαϊκές δομές».
Η Ελλάδα και η Κύπρος έχουν ταχθεί υπέρ της διεύρυνσης, κυρίως για τα Δυτικά Βαλκάνια, αλλά εκφράζουν επιφυλάξεις για διαδικασίες που παρακάμπτουν το δικαίωμα βέτο.
Από την πλευρά τους, οι υποψήφιες χώρες — Ουκρανία, Μολδαβία, Βόρεια Μακεδονία και Μαυροβούνιο — πιέζουν για επιτάχυνση των διαδικασιών. Ο πρόεδρος Ζελένσκι υπογράμμισε ότι «κανείς δεν έχει το δικαίωμα να εμποδίσει την ευρωπαϊκή πορεία της Ουκρανίας», ενώ η αντιπρόεδρος της Μολδαβίας έκανε λόγο για ανάγκη «πολιτικής βούλησης, όχι γραφειοκρατικών καθυστερήσεων».
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προετοιμάζει για τις 29 Οκτωβρίου 2025 πρόταση με τίτλο An EU fit for enlargement: policy reviews and reforms, που θα παρουσιάζει τους τρόπους θεσμικής προσαρμογής της Ένωσης στη νέα εποχή διεύρυνσης. Παράλληλα, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα, ζητεί την καθιέρωση της ειδικής πλειοψηφίας για τα ενταξιακά στάδια, ώστε να αποφεύγεται η «παράλυση των αποφάσεων».
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει ήδη υιοθετήσει ψηφίσματα που στηρίζουν αυτή την κατεύθυνση, θεωρώντας ότι οι αποφάσεις για την έναρξη ή το κλείσιμο διαπραγματευτικών κεφαλαίων πρέπει να λαμβάνονται με ειδική πλειοψηφία.
Ωστόσο, κάθε αλλαγή στο θεσμικό πλαίσιο απαιτεί ομόφωνη έγκριση των 27 κρατών-μελών και πιθανές εθνικές κυρώσεις, κάτι που καθιστά το εγχείρημα εξαιρετικά δύσκολο. Οι ρήτρες passerelle και η “εποικοδομητική αποχή” αποτελούν θεωρητικές λύσεις, αλλά δεν αρκούν για πλήρη θεσμική μεταρρύθμιση.
Η προοπτική μιας ΕΕ «πολλαπλών ταχυτήτων», με κράτη διαφορετικών βαθμίδων συμμετοχής και δικαιωμάτων, εγείρει ανησυχίες για την ενότητα και τη δημοκρατική νομιμοποίηση της Ένωσης. Αν και η πρόταση υπόσχεται ταχύτερη ένταξη, ενδέχεται να οδηγήσει σε ένα «ευρωπαϊκό ακορντεόν» — μια δομή ευέλικτη αλλά θεσμικά εύθραυστη, με κινδύνους για τη συνοχή και την αποτελεσματικότητα της ίδιας της ΕΕ.