Εκτεταμένη πανευρωπαϊκή μελέτη αποκαλύπτει ότι η ψηφιοποίηση μετασχηματίζει ριζικά τον κόσμο της εργασίας, από τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης και ψηφιακών εργαλείων έως την αλγοριθμική διαχείριση και την παρακολούθηση των εργαζομένων. Σήμερα, εννέα στους δέκα εργαζόμενους στην ΕΕ χρησιμοποιούν υπολογιστές, κινητά τηλέφωνα και λογισμικά γραφείου στην καθημερινή τους εργασία, ενώ το 30% κάνει χρήση εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης — κυρίως chatbots που βασίζονται σε μεγάλα γλωσσικά μοντέλα (LLMs). Παράλληλα, σχεδόν τέσσερις στους δέκα (37%) παρακολουθούνται για το ωράριό τους.
Η έρευνα, που πραγματοποιήθηκε την περίοδο 2024-2025 με τη συνεργασία της Γενικής Διεύθυνσης Απασχόλησης, Κοινωνικών Υποθέσεων και Ένταξης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, περιλάμβανε 70.316 εργαζόμενους από τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ. Τα αποτελέσματα δημοσιεύτηκαν στη μελέτη του Κοινού Κέντρου Ερευνών (JRC) με τίτλο «Ψηφιακή παρακολούθηση, αλγοριθμική διαχείριση και πλατφορμοποίηση της εργασίας στην Ευρώπη» (Digital monitoring, algorithmic management and the platformisation of work in Europe).
Η μελέτη εξετάζει τη χρήση ψηφιακών τεχνολογιών στο εργασιακό περιβάλλον, με ιδιαίτερη έμφαση στα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης και στις μορφές ψηφιακής παρακολούθησης, αλλά και στον τρόπο με τον οποίο τα αλγοριθμικά συστήματα επηρεάζουν τη διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού. Οι ερευνητές αναδεικνύουν τον αντίκτυπο αυτών των πρακτικών στην ιδιωτικότητα, την αυτονομία και την ένταση της εργασίας.
Η συντριπτική πλειονότητα (90%) των εργαζομένων στην ΕΕ βασίζεται πλέον σε ψηφιακές συσκευές για την εκτέλεση των καθηκόντων της, γεγονός που αλλάζει τον τρόπο λειτουργίας των περισσότερων επαγγελμάτων. Η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης έχει γίνει ιδιαίτερα διαδεδομένη, με το 30% των εργαζομένων να τη χρησιμοποιεί σε δραστηριότητες που σχετίζονται κυρίως με το κείμενο, όπως η συγγραφή (65%), η μετάφραση (59%), η ανάλυση δεδομένων και η ανάπτυξη ιδεών (38%), η απομαγνητοφώνηση (28%), η δημιουργία εικόνων (27%), ο προγραμματισμός (24%) και η παροχή συμβουλών σε πελάτες (19%). Η χρήση της είναι πιο συχνή στις βόρειες και κεντρικές χώρες της Ευρώπης, ενώ υιοθετείται περισσότερο από επαγγέλματα γραφείου.
Η ψηφιακή παρακολούθηση αποτελεί πλέον σημαντικό κομμάτι της εποπτείας στους χώρους εργασίας. Σύμφωνα με τα ευρήματα, το 37% των εργαζομένων στην ΕΕ παρακολουθείται για τις ώρες εργασίας και το 36% για τις εισόδους και εξόδους τους. Η παρακολούθηση της τοποθεσίας ή των δραστηριοτήτων είναι λιγότερο συχνή, αλλά συναντάται περισσότερο σε κλάδους όπως οι μεταφορές, η βιομηχανία και οι κατασκευές. Αντίθετα, η εποπτεία μέσω λογισμικών και ψηφιακών συστημάτων είναι συχνότερη στους τομείς των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, της δημόσιας διοίκησης και της τεχνολογίας. Σε αρκετές χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης εφαρμόζεται και παρακολούθηση μέσω διαδικτύου, τηλεφωνικών κλήσεων ή εντοπισμού οχημάτων.
Η λεγόμενη αλγοριθμική διαχείριση — η αυτοματοποίηση δηλαδή της οργάνωσης και του ελέγχου της εργασίας — εξαπλώνεται επίσης σταδιακά στην Ευρώπη. Στην ΕΕ, το 24% των εργαζομένων δηλώνει ότι το ωράριό του καθορίζεται αυτόματα μέσω συστημάτων, ενώ το 13% αναφέρει ότι η απόδοσή του αξιολογείται ή επιβραβεύεται βάσει αλγορίθμων.
Η έρευνα ταξινομεί τους εργαζόμενους σε έξι κατηγορίες ανάλογα με τον βαθμό «πλατφορμοποίησης» της εργασίας:
– Το 6% δεν χρησιμοποιεί καθόλου ψηφιακά εργαλεία.
– Το 33% κάνει χρήση ψηφιακών εργαλείων χωρίς παρακολούθηση ή αλγοριθμική διαχείριση.
– Το 42% εμπίπτει στην «μερική πλατφορμοποίηση», με περιορισμένες μορφές παρακολούθησης.
– Το 9% υπόκειται σε «πληροφοριακή πλατφορμοποίηση», δηλαδή αξιολογείται αλγοριθμικά — φαινόμενο που απαντά κυρίως στους χρηματοπιστωτικούς και ασφαλιστικούς τομείς.
– Το 7% αντιμετωπίζει «φυσική πλατφορμοποίηση», που είναι συχνότερη σε επαγγέλματα όπως οι μεταφορές, η εφοδιαστική και η εξόρυξη.
– Το 2% είναι πλήρως ενταγμένο σε ψηφιακές πλατφόρμες εργασίας.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι η πλήρης ή φυσική πλατφορμοποίηση συχνά συνδέεται με αυξημένο στρες και περιορισμένη εργασιακή αυτονομία, ενώ η πληροφοριακή πλατφορμοποίηση σχετίζεται περισσότερο με την τηλεργασία και εμφανίζει λιγότερες αρνητικές συνέπειες.
Η μελέτη καταλήγει ότι οι μορφές συνδυασμένης ψηφιακής παρακολούθησης και αλγοριθμικής διαχείρισης απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή, καθώς μπορεί να επιδεινώσουν τις συνθήκες εργασίας. Παράλληλα, τα αποτελέσματα προσφέρουν κρίσιμα δεδομένα για τη διαμόρφωση πολιτικών στο πλαίσιο πρωτοβουλιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, όπως το Quality Jobs Roadmap και η πρωτοβουλία για την αλγοριθμική διαχείριση. Τονίζεται, τέλος, η ανάγκη συνεργασίας μεταξύ κυβερνήσεων, κοινωνικών εταίρων και θεσμών, ώστε η συνεχιζόμενη ψηφιοποίηση της εργασίας να προχωρήσει με τρόπο που θα είναι οικονομικά βιώσιμος και κοινωνικά δίκαιος.