Το μοντέλο της Δανίας, η οποία έχει ήδη αποφασίσει την αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης στα 70 έτη για όσους είναι σήμερα 55 ετών, αναμένεται να ακολουθήσουν και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, με εφαρμογή από το 2027.
Η Δανία είναι η πρώτη από εννέα χώρες που έχουν συνδέσει τη συνταξιοδότηση με το προσδόκιμο ζωής και εξασφάλισε την έγκριση του εθνικού Κοινοβουλίου για τη σταδιακή αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης. Συγκεκριμένα, τα όρια θα ανέβουν στα 68 το 2030, στα 69 το 2035 και στα 70 το 2040, αφορώντας όσους έχουν γεννηθεί μετά το τέλος του 1970, δηλαδή τους σημερινούς 55άρηδες. Το ίδιο παράδειγμα αναμένεται να ακολουθήσουν Ελλάδα, Κύπρος, Σλοβακία, Πορτογαλία, Ιταλία, Φινλανδία, Ολλανδία και Σουηδία.
Στην παρούσα φάση, η Ελλάδα μαζί με τη Γαλλία, τη Δανία και την Ιταλία έχει από τα υψηλότερα ηλικιακά όρια στην Ευρώπη, στα 67 έτη, ενώ πρόωρη συνταξιοδότηση μπορεί να γίνει στα 62. Η Ολλανδία ακολουθεί με 66,6 έτη και η Πορτογαλία με 66. Στη χώρα μας, η σχετική συζήτηση αναμένεται να ανοίξει γύρω στα τέλη του 2026 ή τις αρχές του 2027, βασισμένη στη μελέτη της Αναλογιστικής Αρχής που εκπονείται κάθε τρία χρόνια και αποτυπώνει τις εξελίξεις στο προσδόκιμο ζωής. Τα πρώτα στοιχεία δείχνουν αυξητική τάση, γεγονός που θα μπορούσε να οδηγήσει σε αναθεώρηση των ορίων ηλικίας.
Παράλληλα, τα στελέχη του υπουργείου Εργασίας έχουν διαβεβαιώσει ότι σε περίπτωση αύξησης των ορίων ηλικίας, αυτή θα γίνει σταδιακά, κατά 3-4 μήνες τον χρόνο, ώστε να μην αιφνιδιαστούν οι ασφαλισμένοι και να διατηρηθούν οι προοπτικές τους.
Σήμερα, η ισχύουσα διάταξη του Νόμου Κατρούγκαλου προβλέπει αναπροσαρμογή των ορίων ηλικίας κάθε τρία χρόνια, ανάλογα με την πορεία του προσδόκιμου ζωής. Μεταξύ 2010 και 2015, το προσδόκιμο ζωής είχε αυξηθεί κατά περίπου 7 έως 12 μήνες, ενώ από το 2015 έως το 2020 η αύξηση ήταν αμελητέα. Η πανδημία οδήγησε μάλιστα σε μείωση του προσδόκιμου ζωής, και έτσι δεν τίθεται ακόμη θέμα άμεσης αναθεώρησης των ηλικιακών ορίων. Αξίζει να σημειωθεί ότι ήδη από το 2013, υπό πίεση της τρόικας, τα όρια ηλικίας στη χώρα μας είχαν αυξηθεί από τα 65 στα 67 έτη, υπερβαίνοντας την αναμενόμενη προσαρμογή.
Ωστόσο, σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της Eurostat για το 2024, προβλέπεται αύξηση του προσδόκιμου ζωής στη χώρα μας κατά ενάμιση έτος έως το 2030. Αυτό μεταφράζεται σε πιθανή αύξηση του γενικού ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης στα 68,5 έτη και της πρόωρης συνταξιοδότησης στα 63,5.
Το υπουργείο Εργασίας, σε αρχική του εκτίμηση, έχει προτείνει μια μεταβατική περίοδο ώστε οι αλλαγές να γίνουν ομαλά. Σε ένα σενάριο αύξησης ενός έτους στην τριετία, το όριο ηλικίας θα μπορούσε να αυξάνεται κατά τέσσερις μήνες κάθε χρόνο στο διάστημα 2027-2030.
Όπως σημειώνει ο Βασίλης Μπέτσης, διδάκτωρ του Παντείου Πανεπιστημίου, «αν οι προβλέψεις για αύξηση του προσδόκιμου ζωής επαληθευτούν, η αύξηση των ηλικιακών ορίων πρέπει να γίνεται κατά 4 μήνες ανά έτος». Άλλες χώρες όπως η Πορτογαλία και η Ολλανδία έχουν θεσμοθετήσει μηχανισμό που συνδέει το 1/3 της αύξησης του προσδόκιμου ζωής με την αύξηση των ορίων ηλικίας. Στην Ελλάδα, τέτοια πρόβλεψη δεν υπάρχει στον Νόμο Κατρούγκαλου, ωστόσο η σταδιακή αύξηση θεωρείται λογική προσέγγιση, ανεβάζοντας σταδιακά το 62ο έτος στα 63 και το 67ο στα 68.
Η ανάγκη σύνδεσης των ορίων ηλικίας με το προσδόκιμο ζωής προκύπτει από την ανάγκη προστασίας του ασφαλιστικού συστήματος απέναντι στις πιέσεις της δημογραφικής γήρανσης και της μείωσης του ενεργού πληθυσμού λόγω υπογεννητικότητας.
Τρεις βασικοί δείκτες καθορίζουν τις ενδεχόμενες αλλαγές από το 2027:
- Ο δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων άνω των 65 ετών σε σχέση με τον ενεργό πληθυσμό, που προβλέπεται να φτάσει το 60% από 39% που είναι σήμερα.
- Ο δείκτης γήρανσης, που καταγράφει ότι για κάθε 100 νέους σε εργάσιμη ηλικία αντιστοιχούν 170 άτομα άνω των 65.
- Ο δείκτης γονιμότητας, που από 1,3 παιδιά ανά γυναίκα το 2018 ανήλθε σε 1,5 το 2022, αλλά παραμένει σε χαμηλά επίπεδα.
