Αντιδράσεις έχει προκαλέσει η νέα ρύθμιση που κατέθεσε η ελληνική κυβέρνηση, η οποία προβλέπει την αναστολή για τρεις μήνες της διαδικασίας εξέτασης αιτήσεων ασύλου για όσους εισέρχονται στην Ελλάδα από χώρες της βόρειας Αφρικής. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης κατηγορούν την κυβέρνηση για εσφαλμένη διαχείριση του ζητήματος.
Η συζήτηση κορυφώνεται σήμερα, Παρασκευή 10 Ιουλίου, στις 10 το πρωί, οπότε και θα διεξαχθεί ονομαστική ψηφοφορία ύστερα από αίτημα του ΚΚΕ. Παράλληλα θα εξεταστεί και η ένσταση αντισυνταγματικότητας που έχει υποβάλει η Πλεύση Ελευθερίας.
Παρότι οι δύο προτάσεις δεν αναμένεται να συγκεντρώσουν την πλειοψηφία, καθώς η Νέα Δημοκρατία διατηρεί κοινοβουλευτική υπεροχή, η κυβερνητική παράταξη εμφανίζεται αποφασισμένη να προχωρήσει στην υπερψήφιση της διάταξης.
Κόμματα της αντιπολίτευσης εναντιώθηκαν σθεναρά στην τροπολογία κατά τη συζήτηση στο Κοινοβούλιο, με την Αριστερά και την Πλεύση Ελευθερίας να ζητούν την άμεση απόσυρσή της.
Από την πλευρά του ΣΥΡΙΖΑ, ο Γιώργος Ψυχογιός χαρακτήρισε την πρόβλεψη «προφανώς και είναι κάτι που για εμάς είναι απαράδεκτο, είναι παράνομο, θα έλεγα ότι είναι εντελώς εγκληματικό αυτό το οποίο έρχεται και αυτό το οποίο φέρνει η Κυβέρνηση στη Βουλή».
Στο ίδιο κλίμα, η Διαμάντω Μανωλάκου εκ μέρους του ΚΚΕ δήλωσε πως «η Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΚΚΕ βάζει θέμα απόσυρσης της επαίσχυντης τροπολογίας που καταπατά ανθρώπινα δικαιώματα και Διεθνές Δίκαιο. Είναι αυθαίρετη και ντροπιαστική η αναστολή αίτησης χορήγησης ασύλου σε ξεριζωμένους ανθρώπους».
Η Σία Αναγνωστοπούλου της Νέας Αριστεράς έκανε λόγο για μία πρόβλεψη που «είναι επαίσχυντη, είναι ρατσιστική και θα την πληρώσουμε».
Ειδική αναφορά στο συνταγματικό πλαίσιο έκανε η Ζωή Κωνσταντοπούλου, σημειώνοντας ότι «αποτελεί μια ανατριχιαστική διολίσθηση σε καθεστώς θεσμοποίησης του ρατσισμού και αναστολής των διεθνών υποχρεώσεων της χώρας για εξέταση αιτήσεων ασύλου και παροχή αιτήσεων ασύλου».
Το ΠΑΣΟΚ, από την πλευρά του, προτίθεται να δηλώσει «παρών», εκτιμώντας πως η πρωτοβουλία έχει χαρακτήρα επικοινωνιακό και δεν θα αποδώσει ουσιαστικά αποτελέσματα.
Ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, Θάνος Πλεύρης, μιλώντας νωρίτερα στην Ολομέλεια, υπερασπίστηκε την επίμαχη ρύθμιση, αναφέροντας ότι αφορά την αναστολή καταγραφής αιτήσεων ασύλου για όσους εισέρχονται παρανόμως στη χώρα μέσω θαλάσσης από τη βόρεια Αφρική.
“Τα μέτρα στηρίζονται σε ένα γεωγραφικό πλαίσιο που υποχρεωτικά έχει χρονική διάρκεια και θα επανεξετάζονται βάσει των συνθηκών που υπάρχουν. Αυτός που απορρίπτεται και δεν φεύγει, περνάει ποινικό δικαστήριο και ο μόνος δρόμος είναι να συνεργαστεί και να φύγει. Oσοι παραμένουν στη χώρα ενώ το αίτημα ασύλου έχει απορριφθεί θα μπαίνουν φυλακή. Ο δρόμος από εδώ και πέρα των λαθρομεταναστών θα είναι φυλακή ή έξοδος. Ενοχλείστε με τον όρο λαθρομετανάστευση. Οι πρόσφυγες θα παίρνουν άσυλο. Σήμερα με τις προϋποθέσεις που βάζουμε παίρνει άσυλο το 52% των αιτούντων. Το 48% θα πρέπει να φύγει”.
Απευθυνόμενος στην αντιπολίτευση, ο κ. Πλεύρης δήλωσε: “τον ψευτοανθρωπισμό σας να τον δώσετε στις δήθεν ΜΚΟ των εκατομμυρίων ευρώ. Αρμέγουν τα ταμεία της ΕΕ και την ίδια ώρα κατηγορούν τα στελέχη του Λιμενικού Σώματος. Δεν υπάρχει αλτρουισμός ούτε ανθρωπισμός στις ΜΚΟ που βγάζουν λεφτά από το μεταναστευτικό”.
Υπερασπίστηκε επίσης τη νομική επάρκεια της πρότασης, λέγοντας πως πρόκειται για μέτρο ανάλογο με αυτό του 2020, κατά την κρίση στον Έβρο. “Τα μέτρα που λαμβάνονται είναι στο μέτρο της πληρέστερης φύλαξης αλλά όσο και να φυλάς την περίμετρο θα υπάρξει κόσμος που θα προσέλθει. Η τροπολογία είναι στο πλαίσιο του Εβρου. Τα μέτρα έχουν ληφθεί σε συνεννόηση με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή”.
Επιπλέον ανέφερε πως “δεν είναι μια ομαλή μεταναστευτική ροή από τη Βόρεια Αφρική αλλά μια εισβολή προς την Ευρώπη”.
Και συμπλήρωσε: “Πρέπει να καταστεί σαφές πως η ελληνική πολιτεία οφείλει να προστατεύσει το κράτος της και την επικράτειά της και δεν μπορεί να δεχθεί αυτή την εισβολή που επιχειρείται. Στην επίσκεψη που κάναμε στη Δυτική Λιβύη παρουσίασαν ένα σχέδιο για 3 εκατομμύρια μετανάστες. Αν πιστέψετε ότι θα επιτρέψουμε αυτός ο πληθυσμός να έρθει στην Ευρώπη τότε θα μιλάμε για αντικατάσταση πληθυσμού”.
Αναφορικά με τη συνταγματικότητα της διάταξης, ο υπουργός επικαλέστηκε απόφαση του ΣτΕ για την ΠΝΠ του Έβρου, η οποία είχε κριθεί συνταγματική, παρά το γεγονός ότι δεν περιλάμβανε γεωγραφικό περιορισμό, σε αντίθεση με τη νέα ρύθμιση που περιορίζεται σε συγκεκριμένες περιοχές.
Σε ό,τι αφορά τη νέα κλειστή δομή στην Κρήτη, δήλωσε πως η εγκατάσταση αυτή είναι απαραίτητη ώστε να μπορούν να κρατούνται οι παράνομα εισερχόμενοι, ενώ αναμένεται να φανεί κατά πόσο θα υπάρξει συνεργασία με τις τοπικές κοινωνίες.
Αναφερόμενος στη νομική βάση της πρόβλεψης, σχολίασε την αναφορά στο άρθρο 15 της ΕΣΔΑ, απαντώντας στις επισημάνσεις του Ευάγγελου Βενιζέλου: “εδώ υπάρχει μια παρανόηση που έχει γίνει. Εμείς δεν ζητάμε να ενεργοποιηθεί το άρθρο 15 του ΕΣΔΑ που παρέχει την δυνατότητα για θέματα δημόσιας ασφαλείας και κινδύνου, αλλά επιλέγουμε στο πλαίσιο αυτό, αναλογικά, ένα μέτρο μικρότερης βαρύτητας των συνθηκών”.
Ο καθηγητής συνταγματικού δικαίου και πρώην υπουργός Ευάγγελος Βενιζέλος τοποθετήθηκε επί του ζητήματος, τονίζοντας πως οι ενέργειες της κυβέρνησης εγείρουν σοβαρό προβληματισμό ως προς την προστασία του κράτους δικαίου.
“Αντιλαμβάνομαι την ένταση του προβλήματος των μεταναστευτικών ροών από τη Λιβύη και ευρύτερα από την Β. Αφρική. Σε παρόμοιες συνθήκες πίεσης έχει βρεθεί η χώρα πολλές φορές τα προηγούμενα χρόνια. Ελήφθησαν μέτρα, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο αποτελεσματικά, πάντοτε όμως εντός του πλαισίου του Συντάγματος που είναι αδιαχώριστο από την ΕΣΔΑ και υπό τον διεθνή δικαστικό έλεγχο του ΕΔΔΑ. Εκκρεμούν μάλιστα στο Στρασβούργο υποθέσεις σχετικές με αντιμετώπιση μεταναστευτικών ροών στις οποίες έχουν τεθεί και ζητήματα σχετικά με το άρθρο 15 ΕΣΔΑ.
Η εύκολη και ανεπίγνωστη επίκληση αυτής της διάταξης της ΕΣΔΑ θέτει ζήτημα υψίστης σημασίας για την υπόσταση του κράτους δικαίου στη χώρα μας και τον σεβασμό θεμελιωδών υποχρεώσεων της κατά το διεθνές δίκαιο. Το λιγότερο που πρέπει να γίνει αμέσως είναι η ανάκληση αυτής της αιτιολογικής σκέψης – δήλωσης από την τροπολογία, πέραν προφανώς των άλλων νομικών προβλημάτων που αυτή θέτει”.
Έκκληση για απόρριψη της ρύθμισης απηύθυνε και ο Επίτροπος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, Μάικλ Ο’Φλάχερτι:
“Προτρέπω τα μέλη του Ελληνικού Κοινοβουλίου να απορρίψουν την τροπολογία που προβλέπει την αναστολή της καταγραφής αιτήσεων ασύλου από άτομα που φθάνουν διά θαλάσσης από τη Βόρεια Αφρική, καθώς και τον εξαναγκαστικό επαναπατρισμό τους, χωρίς καταγραφή, στη χώρα καταγωγής ή προέλευσης τους”.
Ο ίδιος προειδοποίησε ότι η εν λόγω ρύθμιση «θα νομιμοποιούσε την επιστροφή ανθρώπων σε καταστάσεις όπου κινδυνεύουν να υποστούν βασανιστήρια και άλλες σοβαρές παραβιάσεις», αντίθετα με τα όσα προβλέπει η ΕΣΔΑ, η Σύμβαση του 1951 και άλλα διεθνή νομικά κείμενα.
Επιπλέον, αναφέρθηκε και στα πρόσθετα μέτρα που ανακοίνωσε ο Πρωθυπουργός και τα οποία, εφόσον υλοποιηθούν, θα δημιουργήσουν περαιτέρω νομικά ζητήματα.
Ο Επίτροπος υπογράμμισε ότι, παρά τις προκλήσεις που δημιουργούν οι αφίξεις στην Κρήτη και τη Γαύδο, η κατάσταση θα μπορούσε να είχε αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά εάν οι αρχές είχαν εγκαίρως ενισχύσει τις απαραίτητες υποδομές.
Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες πήρε σαφή θέση κατά της τροπολογίας, δηλώνοντας πως “το δικαίωμα αναζήτησης ασύλου είναι ένα θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα, το οποίο κατοχυρώνεται στο διεθνές, ευρωπαϊκό και εθνικό δίκαιο και ισχύει για κάθε άτομο, ανεξάρτητα από το πώς ή από το πού έφτασε σε μια χώρα”.
Η ανακοίνωση προειδοποιεί ότι η επιστροφή ανθρώπων χωρίς εξέταση των αιτημάτων ασύλου τους παραβιάζει τη θεμελιώδη αρχή της μη επαναπροώθησης (non-refoulement), που αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο του διεθνούς δικαίου.
Η Ύπατη Αρμοστεία σημειώνει πως αρκετοί από όσους επιχειρούν το ταξίδι από τη Λιβύη δεν είναι μόνο μετανάστες, αλλά και πρόσφυγες που διαφεύγουν από συρράξεις και διώξεις, όπως συμβαίνει με άτομα από το Σουδάν.
Παράλληλα, υπογραμμίζεται ότι η Ελλάδα έχει εμπειρία και τεχνογνωσία για να αναπτύξει ένα αποτελεσματικό σύστημα υποδοχής και επεξεργασίας αιτήσεων, ικανό να ανταποκρίνεται ακόμη και σε περιόδους έντασης.
Το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες καταδίκασε επίσης τη ρύθμιση, επισημαίνοντας ότι «η αναστολή πρόσβασης στο άσυλο είναι προδήλως παράνομη και παραβιάζει το διεθνές δίκαιο».
Το ΕΣΠ κάλεσε την κυβέρνηση να ανακαλέσει άμεσα την απόφαση, σημειώνοντας ότι το επιχείρημα περί αυξημένων ροών δεν μπορεί να αποτελεί άλλοθι για την αδυναμία διασφάλισης βασικών ανθρώπινων δικαιωμάτων.
Τέλος, με επιστολή του προς τον Πρόεδρο της Βουλής και τους αρμόδιους υπουργούς, ο Συνήγορος του Πολίτη εξέφρασε επιφυλάξεις για τη συνταγματικότητα της τροπολογίας, επισημαίνοντας τον κίνδυνο σημαντικών αποκλίσεων από το διεθνές και ευρωπαϊκό νομικό πλαίσιο, αλλά και από τις αρχές του κράτους δικαίου συνολικά.
